Het Nederlands Ministerie van Buitenlandse Zaken nodigde Bento Bembe uit om in het strikte geheim naar Nederland te komen, om deel te nemen aan vredesonderhandelingen voor de Angolese enclave Cabinda. Nederland bemoeide zich al eerder met deze enclave aan de westkust van Afrika. Het was ooit een Nederlandse handelspost (de woorden ‘pinda’ en ‘natuurlijk’ in de lokale taal herinneren daar nog aan). In 2004 werd in het Brabantse Helvoirt het Forum Cabinda voor Dialoog (FCD) opgericht, Bento Bembe werd tot voorzitter gekozen.
Aanklacht
Afgelopen juni kwam Bento Bembe in deze functie opnieuw in Nederland. Echter, op weg naar het Vredespaleis werd hij gearresteerd door het ministerie van Justitie, op verzoek van de Verenigde Staten. Tegen Bento Bembe staat nog een aanklacht open uit 1991, wegens ontvoering van een Amerikaanse piloot in dienst van oliemaatschappij Chevron.
 |
| Monument uit 1865 dat de bevolking van Cabinda beschouwt als teken van onafhankelijkheid |
Het FLEC - Front voor de Bevrijding van de Enclave Cabinda – strijdt al tientallen jaren voor onafhankelijkheid in de enclave Cabinda. Eerst tegen de Portugese kolonisator, en sinds de onafhankelijkheid van Angola in 1975, tegen de Angolezen en tegen zichzelf (FLEC kent vele facties die ook elkaar bevechten). De ontvoering van de piloot was een poging om internationale aandacht te krijgen.
Praten met de vijand
Het mooiste zou het natuurlijk zijn als de vrede in Cabinda kan worden bereikt met alleen keurige dames en heren die niets op hun kerfstok hebben. Maar het zal niet verbazen dat dat helaas niet mogelijk is. In bijna geen enkel conflict kan vrede worden bewerkstelligd zonder te onderhandelen met partijen die geweld hebben gebruikt. De geschiedenis heeft laten zien dat praten met de vijand tot prachtige resultaten kan leiden. De apartheid is afgeschaft nadat de president van apartheid Zuid-Afrika De Klerk en Nelson Mandela, leider van de gewapende tak van het ANC, de dialoog waren aangegaan. Beide heren zijn voor hun inzet voor de vrede bekroond met de Nobelprijs.
Daar gelaten of de strijd om Cabinda onafhankelijk te maken van Angola wenselijk en realistisch is en de manier waarop juist is, de prioriteit moet nu vrede zijn. Het is daarom een goede zaak dat het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken onderhandelingen tussen de Angolese regering en het FCD ondersteunt met stille diplomatie.
 |
| Olievervuiling op het strand |
Politieke belangen
Het feit dat Bento Bembe vastzit, schaadt het vredesproces in Cabinda. Dat de Verenigde Staten hem laat opsluiten, doet daardoor meer kwaad dan goed. Daarbij gaat het niet exclusief om het halen van een zuiver recht; de arrestatie is niet vrij van politieke motieven.
De Verenigde Staten hebben grote oliebelangen in Cabinda. In 2003 verscheepten Amerikaanse bedrijven 350.000 vaten ruwe olie per dag uit Angola, verreweg de meeste daarvan komen uit Cabinda. Voor de Verenigde Staten is olie uit een ander gebied dan het Midden-Oosten zeer belangrijk.
Mensenrechten
De winst die Angola maakt met de olie, verdwijnt bijna volledig in de zakken van Angolese regeringsleiders die persoonlijk baden in welvaart maar de bevolking in armoe en ellende laten leven.
En Angola schendt mensenrechten in Cabinda. De enige maatschappelijke organisatie in de enclave heet Mpalabanda. Raul Danda, woordvoerder van deze partnerorganisatie van NiZA, laat weten: “Cabinda heeft te maken met systematische mensenrechtenschendingen, gepleegd door de Angolese Gewapende Troepen. Alleen al de laatste maand werden vijftien mensen vermoord, vier vrouwen verkracht en meer dan twintig mensen opgegeven als vermist.”
Ondertussen krijgen Cabindezen die in de olie-industrie werken, minder betaald dan buitenlandse werknemers. En de olie-industrie vervuilt de omgeving, waardoor vissers niet meer kunnen vissen en de stranden zwart zien van het vieze slib.
Vrijheid
De Angolese regering geeft Chevron veel vrijheid in Cabinda. De onrust in Cabinda wordt als ‘excuus’ aangevoerd voor deze houding. Van deze vrijheid wordt door Chevron dankbaar gebruik gemaakt. Of dezelfde houding mogelijk is in een niet door de Angolese staat gecontroleerde, vreedzame en democratische omgeving is de vraag. Het vredesproces zou daarmee in het nadeel kunnen werken van Chevron en tegen de persoonlijke belangen van mensen binnen de regering.
Dat de Amerikaanse regering zich veel gelegen laat liggen aan de wensen van Amerikaanse oliebedrijven is bekend. In dit geval is de link wel erg duidelijk: Het verzoek om uitlevering van Bento Bembe werd ondertekend door Condoleeza Rice persoonlijk. Tot voor kort zat de Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken nog in de raad van bestuur van Chevron.
Keuze
Levert Nederland Bento Bembe uit aan de VS, dan verkiest Nederland Amerikaans recht boven vrede in Cabinda. Die keuze draagt actief bij aan een versteviging van het bestaande krachtenveld in Angola en dus aan het voortduren van een zeer onrechtvaardige situatie waar uiteindelijk de Angolese bevolking de dupe van is.
Door Hille Takken, persvoorlichter van het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika.
